Chùa Am

(Chùa Am – còn gọi là chùa Dưới)

Qua sưu tầm lịch sử cũng không thấy ghi chép gì, chỉ biết, từ xưa các cụ đã lưu truyền rằng: Ngôi chùa Am xuất hiện và hình thành từ một ngôi miếu nhỏ, vào thế kỷ XIII, đời nhà Trần (1226) cùng với thời kỳ đình làng còn ở bãi Đồng Mang và đền làng ở bãi Đền Nghè.

Từ xa xưa có xảy ra trận lũ lụt rất lớn, nước sông sau (nước trong) từ thượng nguồn qua ao cá, vực đê chảy về có trôi 1 cây gỗ to đậu tại khu vực chùa Am, thân gỗ có hai chữ Vân Vũ. Từ đó dân làng thành tâm của ít, lòng nhiều xây dựng lên chùa Am, thờ Phật, thờ Đức Thánh Vũ (hiện nay bức đại tự “Cổ Am Tự” treo ở nhà truyền thống Trang Liệt và tượng Đức Thánh Vũ rước lên chùa Trên (còn tượng Phật khi dỡ nhà Chuôi Vồ chùa Dưới, dân cho chùa Đình Bảng)

Chùa Am có toà nhà tiền đường 5 gian toàn bằng gỗ lim – do cụ Nguyễn Thế Bẩy (cụ Bẩy Doãn) về cành nhà ông Nguyễn Thế Bình công đức vào đời vua Tự Đức năm thứ 3, 1850 (Canh Tuất). Chùa nằm trên mảnh đất hình chữ nhật khoảng độ 4000m2 (1 mẫu mốt); chung quanh bờ cao trồng nhãn; chỗ thấp làm ruộng cấy lúa; phía bên ngoài, cách chùa độ 100m có 1 tam quan và 2 cây muỗm cổ thụ. Chùa còn có 2 mẫu, 7 sào ruộng giao cho ông tự trông nom, hoặc cho thuê để lấy hoa lợi làm nguồn tu bổ chùa khi hư hỏng nhỏ và dung để đèn nhang sớm tối, tuần tiết, mồng một, ngày rằm hang tháng cúng Phật. Ngôi chùa Am ở cách xa làng 1500m nên không có sư đến trụ trì, từ thời xa xưa chỉ có ông tự là người làng trông nom. Đó là: Cụ Ngô Hữu Tạo (1866), cụNgô Hữu Tuế (1887 – 1972) thọ 85 tuổi, thường gọi là cụ chủ Tuế, là con trai cụ Tạo nối tiếp ra giữ tự.

Trong 9 năm kháng chiến chống Pháp, làng Trang Liệt bị địch tạm chiếm nên chùa dưới được dỡ chuyển vào làng. Còn về taì sản, ruộng đất có gần 3 mẫu, đã chuyển lên chùa trên để cụ sư Sành trông nom trồng trọt. Trận lụt ngày 15 – 7 Ất Dậu (1945) tượng Phạt bị rã nước và những năm 1948 – 1949 địch tăng cường càn quét nên dân ta đã tản cư ở chùa dưới. Vì vậy đã rước tượng Đức Thánh Vũ về chùa trên thờ.

Năm 1950 ban tế và dân làng đồng tâm nhất trí, góp công của, dỡ nhà tiền tế 5 gian gỗ lim từ chùa Am chuyển về trên thửa đất cạnh đinh, xây thành ngôi chùa để sư cụ và các cụ vãi sớm tối thắp hương thờ Phật mà không phải ra chùa Đông Lai tự.